Marathi Current Affairs [मराठी चालू घडामोडी 2025-26]

Notes:
डॉ. एस. सोमनाथ, इस्रो अध्यक्ष, यांना चांद्रयान-3 च्या यशासाठी इंटरनॅशनल ऍस्ट्रोनॉटिकल फेडरेशन (IAF) वर्ल्ड स्पेस अवॉर्डने सन्मानित करण्यात आले. हा पुरस्कार इटलीच्या मिलानमध्ये प्रदान करण्यात आला, ज्यामुळे अंतराळ संशोधनात भारताच्या कामगिरीची ओळख झाली. चांद्रयान-3 ने 23 ऑगस्ट 2023 रोजी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ ऐतिहासिक लँडिंग केले. भारत चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ उतरणारा पहिला देश ठरला आणि चंद्रावर लँडिंग करणाऱ्या प्रतिष्ठित देशांच्या गटात सामील झाला. या पुरस्काराने जागतिक अंतराळ समुदायात भारताच्या वाढत्या भूमिकेला अधोरेखित केले.

Notes:
G7 संरक्षण मंत्र्यांची पहिलीच बैठक नेपल्स, इटली येथे 19 ऑक्टोबर 2024 रोजी झाली. ही बैठक इटलीचे संरक्षण मंत्री गुइडो क्रोसेटो यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली. या बैठकीच्या वेळी इस्रायलने हमास प्रमुख याह्या सिनवारला ठार केल्याची घोषणा केली होती. याह्या सिनवारवर 7 ऑक्टोबर 2023 रोजी इस्रायलवर झालेल्या हल्ल्यांचे सूत्रधार असल्याचा आरोप आहे. अमेरिकेचे, युनायटेड किंगडमचे, कॅनडाचे, फ्रान्सचे, जर्मनीचे, जपानचे संरक्षण मंत्री आणि NATO, EU व युक्रेनचे प्रतिनिधी या बैठकीला उपस्थित होते. 2024 साठी इटली G7 अध्यक्षपद भूषवत आहे. G7 हा गट इटली, जर्मनी, फ्रान्स, युनायटेड किंगडम, जपान, कॅनडा आणि अमेरिकेसारख्या प्रगत औद्योगिक देशांचा समूह आहे.

Notes:
दासरा फिलांथ्रॉपी फोरम-2024 मध्ये राजस्थानच्या दक्षिण भागातील आदिवासी समुदायांनी हवामानाशी सुसंगत कृषी पद्धतींचा अवलंब केल्याचे अधोरेखित केले. स्थानिक अन्न उत्पादनाला प्राधान्य देणाऱ्या या पद्धतींमध्ये आदिवासी ज्ञान आणि समुदाय शासनाचे महत्त्व दर्शवले गेले. या फोरममध्ये हवामान-लवचिक शेती प्रणालींवरील चर्चा करण्यात आली, ज्यामुळे समुदायांना प्रादेशिक हवामान बदलांशी जुळवून घेण्यास मदत होते. वाघधारा संस्थेचे जयेश जोशी यांनी आदिवासी उपक्रमांच्या टिकाऊपणा आणि लवचिकतेच्या वाढीचे महत्त्व सांगितले, तर “इकोज ऑफ स्वराज” या कथासंग्रहाचे प्रकाशन करण्यात आले, ज्यात या समुदायांच्या परिवर्तनशील पद्धती दाखवण्यात आल्या.

Notes:
इस्त्राईलच्या लष्कराने अलीकडेच लाटाकिया बंदरातील नौदल जहाजांसह काही महत्त्वाच्या सीरियन लष्करी ठिकाणांना लक्ष्य केले. लाटाकिया बंदर पूर्व भूमध्य सागरी किनाऱ्यावर आहे आणि ते सीरियाच्या पश्चिमेला चांगले बंदर आणि विस्तीर्ण कृषी मागील प्रदेश आहे. हे सीरियाचे मुख्य बंदर आहे, जिथून बिटुमेन, डांबर, धान्य, कापूस, फळे, अंडी, भाजीपाला तेल, मातीची भांडी आणि तंबाखू यांसारखी उत्पादने निर्यात होतात. या बंदर शहरातील स्थानिक उद्योगांमध्ये कापूस जिनिंग, भाजीपाला तेल प्रक्रिया, कातडी कमावणे आणि स्पंज मासेमारी यांचा समावेश आहे.

Notes:
चीनमधील ग्वांगझो इन्स्टिट्यूट ऑफ जिओकेमिस्ट्री येथील संशोधकांनी पर्यावरणपूरक दुर्मिळ पृथ्वी घटकांच्या (REEs) उत्खननासाठी इलेक्ट्रोकायनेटिक मायनिंग (EKM) विकसित केले. EKM इलेक्ट्रिक क्षेत्राचा वापर करून REEs केंद्रित करते, ज्यामुळे त्यांचे विभाजन सुलभ होते. REEs हे 17 धातू घटक आहेत, जे आधुनिक तंत्रज्ञानासाठी महत्त्वपूर्ण गुणधर्म असलेले आहेत, ज्यात चुंबकीय, इलेक्ट्रॉनिक आणि रासायनिक उपयोग आहेत. EKM इलेक्ट्रोकायनेटिक्सवर अवलंबून आहे, ज्यात कण किंवा द्रव पदार्थ विद्युत क्षेत्राखाली हलवून खनिजातून REEs काढले जातात.

Notes:
सांतोरिनी हे ग्रीसचे बेट दक्षिण एजियन समुद्रात आहे. चार दिवसांत 200 पेक्षा जास्त समुद्राखाली भूकंप झाले आहेत, ज्यांची तीव्रता 4.6 पर्यंत आहे. हे सायक्लेड्स द्वीपसमूहाचा भाग असून ग्रीसच्या नियंत्रणाखाली आहे. सांतोरिनी काल्डेरा हे दक्षिण एजियन ज्वालामुखी क्षेत्रातील सर्वात सक्रिय ज्वालामुखी केंद्रांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते. या बेटावर ऐतिहासिक ज्वालामुखी क्रियाकलाप, जसे की मिनोअन उद्रेक सुमारे 3600 वर्षांपूर्वी झाला होता. आफ्रिकन प्लेट आणि एजियन समुद्र प्लेट यांच्यातील प्लेट्सच्या हालचालींमुळे येथे वारंवार भूकंप होतात.

Notes:
अॅमस्टरडॅम बेट, ज्याला न्यूव्हेल अॅमस्टरडॅम देखील म्हणतात, दक्षिण भारतीय महासागरातील एक छोटेसे फ्रेंच प्रदेश आहे. हे फ्रेंच दक्षिण आणि अंटार्क्टिक प्रदेशांचा एक भाग आहे आणि ऑस्ट्रेलिया, अंटार्क्टिका, मादागास्कर आणि इतर प्रदेशांच्या मध्ये स्थित आहे. हे बेट शेजारील प्रदेशांपासून सुमारे 3200 किमी दूर आहे. अॅमस्टरडॅम बेट एक लंबवर्तुळाकार ज्वालामुखीय बेट आहे, ज्याचे क्षेत्रफळ 55 चौ.कि.मी आहे आणि लांबी 10 किमी व रुंदी 7 किमी आहे. हे बेट जवळपास एक महिन्यापासून जळत आहे.

Notes:
मध्य प्रदेश हे सक्रिय वन व्यवस्थापनासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI)-आधारित रिअल-टाइम वन चेतावणी प्रणाली सुरू करणारे भारतातील पहिले राज्य बनले आहे. हा पायलट प्रणाली उपग्रह प्रतिमा, मोबाइल फीडबॅक आणि मशीन लर्निंगचा वापर करून वनजमिनींचा अतिक्रमण, जमिनीचा वापर बदल आणि ऱ्हास ओळखतो. शिवपुरी, गुना, विदिशा, बुरहानपूर आणि खंडवा या पाच वन विभागांमध्ये सध्या याची चाचणी होत आहे, जे अतिक्रमण आणि वृक्षतोडीसाठी ओळखले जातात. चेतावण्यांमध्ये GPS-टॅग केलेल्या प्रतिमा, ध्वनी नोट्स आणि टिप्पण्या यांसारख्या तपशीलवार वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे, जे NDVI (नॉर्मलाइज्ड डिफरन्स व्हेजिटेशन इंडेक्स), SAVI (सॉइल अॅडजस्टेड व्हेजिटेशन इंडेक्स), EVI (एनहॅन्स्ड व्हेजिटेशन इंडेक्स) आणि SAR (सिंथेटिक अॅपर्चर रडार) सारख्या वनस्पती आणि रडार निर्देशांकांसह समृद्ध आहेत.

Notes:
दिल्ली विद्यापीठाने आदिवासी विद्यार्थ्यांसाठी JAIHIND (Janajati Immersive Holistic Intervention for Novel Development) योजना सुरू केली आहे. ही योजना इ. 9 ते 12 मधील अनुसूचित जमातीच्या विद्यार्थ्यांना संगणक प्रशिक्षण आणि CUET अर्ज प्रक्रियेबद्दल मार्गदर्शन देते. पहिल्या बॅचमध्ये मणिपूरच्या उखरूल जिल्ह्यातील 25 विद्यार्थी (12 मुली, 13 मुले) निवडले गेले आहेत.

Notes:
अलीकडेच नागरी विमान वाहतूक मंत्रालयाने महाराष्ट्र सरकार, पवन हंस आणि भारतीय वाणिज्य आणि उद्योग महासंघ (FICCI) यांच्या सहकार्याने सातवे हेलिकॉप्टर आणि लहान विमान शिखर संमेलन पुणे, महाराष्ट्र येथे आयोजित केले. या संमेलनात प्रादेशिक हवाई संपर्क, आर्थिक वाढ आणि विकसित भारत २०४७ या दृष्टीकोनासाठी हेलिकॉप्टर व लहान विमानांचे महत्त्व अधोरेखित करण्यात आले. DGCA अंतर्गत स्वतंत्र हेलिकॉप्टर संचालनालय आणि ‘हेली सेवा’ पोर्टलसारख्या डिजिटल उपक्रमांची प्रशंसा करण्यात आली.