Marathi Current Affairs [मराठी चालू घडामोडी 2025-26]

Notes:
केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी 14 सप्टेंबर 2024 रोजी नवी दिल्ली येथे राजभाषा हीरक महोत्सवी समारंभ आणि चौथ्या अखिल भारतीय राजभाषा संमेलनाच्या उद्घाटनाला संबोधित केले.
हिंदीला राजभाषा म्हणून 75 वर्षे पूर्ण झाल्याबद्दल अखिल भारतीय राजभाषा संमेलन हा कार्यक्रम विभागाकडून आयोजित करण्यात आला आहे.
केंद्रीय गृहमंत्री अमित शाह यांच्या हस्ते ‘राजभाषा भारती’चा हीरक महोत्सवी विशेष अंक, स्मरणार्थ तिकीट, नाणे आणि उपस्थित पुरस्कारांचे लोकार्पण करण्यात आले.
या कार्यक्रमात भारतीय भाषा अनुभाग लॉन्चचाही समावेश आहे.
2019 मध्ये सुरू केल्याप्रमाणे या संमेलनाने हिंदी दिवस साजरे करण्याची आणि भारतीय भाषांना प्रोत्साहन देण्याची परंपरा सुरू ठेवली आहे.

Notes:
केंद्रीय मंत्रिमंडळाने जलविद्युत प्रकल्पांसाठी (HEP) 12,461 कोटी अर्थसंकल्पीय समर्थन योजनेला मंजूरी दिली.
2024-25 ते 2031-32 पर्यंत चालणारी अर्थसंकल्पीय सहाय्य योजना दुर्गम भागात जलविद्युतसाठी पायाभूत सुविधा वाढवते.
यामध्ये ट्रान्समिशन लाइन, सबस्टेशन, रोपवे, रेल्वे साइडिंग आणि दळणवळणाच्या पायाभूत सुविधांचा खर्च समाविष्ट आहे.
ही योजना 31,350 मेगावॅट निर्मिती करणाऱ्या प्रकल्पांना मदत करते, ज्यात खाजगी आणि पंप्ड स्टोरेज प्रकल्प (PSPs) समाविष्ट आहेत.
मोठ्या प्रकल्पांसाठी वाढीव समर्थनासह निधी प्रकल्पाच्या आकारानुसार बदलतो.

Notes:
न्यूझीलंडला सस्टेनेबल ट्रेड इंडेक्स 2024 च्या तिसऱ्या सलग आवृत्तीत ‘सर्वात शाश्वत व्यापार अर्थव्यवस्था’ म्हणून ओळखले गेले आहे. हा निर्देशांक आर्थिक वाढ, सामाजिक प्रगती आणि पर्यावरणीय स्थिरतेच्या आधारावर जागतिक अर्थव्यवस्थांचे मूल्यांकन करतो. अहवालात व्यापारी प्रणालींमध्ये स्थिरता निर्माण करण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे, विशेषतः महामारीनंतरच्या पुनर्प्राप्ती आणि हवामान बदल व भू-राजकीय तणाव यासारख्या जागतिक आव्हानांच्या संदर्भात.

Notes:
वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशनने (WHO) स्ट्रॅटेजिक तयारी आणि प्रतिसाद योजना (SPRP) सुरू केली आहे. याचा उद्देश डेंग्यू आणि झिका व चिकुनगुनिया सारख्या एडिस-जनित आर्बोव्हायरसना एकत्रित जागतिक प्रतिसादाद्वारे पराभूत करणे आहे. SPRP एक वर्षाहून अधिक काळ चालणार असून सप्टेंबर 2025 पर्यंत चालेल. यामध्ये पाच प्रमुख घटकांवर लक्ष केंद्रित केले आहे: आपत्कालीन समन्वय, सहयोगात्मक देखरेख, समुदाय संरक्षण, सुरक्षित आणि स्केलेबल देखभाल आणि प्रतिकार प्रतिबंधात्मक साधनांचा प्रवेश. SPRP इतर जागतिक उपक्रमांसह संरेखित आहे, ज्यात ग्लोबल व्हेक्टर कंट्रोल प्रतिसाद 2017–2030 आणि ग्लोबल आर्बोव्हायरस इनिशिएटिव्हचा समावेश आहे.

Notes:
भारताने लेसोथोला अन्न सुरक्षा आणि पोषण समस्यांवर उपाय करण्यासाठी 1000 मेट्रिक टन तांदूळ पाठवला. लेसोथो हा दक्षिण आफ्रिकेत पूर्णपणे वसलेला भूवेष्टित देश आहे. याची राजधानी आणि सर्वात मोठे शहर मसारू आहे. “द माउंटन किंगडम” म्हणून ओळखले जाणारे हे देश मालोटी पर्वतरांगेत आहे आणि थाबाना नतलेन्याना, दक्षिण आफ्रिकेची सर्वात उंच शिखर याचा समावेश आहे. ऑरेंज नदी, आफ्रिकेतील एक लांब नदी, लेसोथोच्या उच्च प्रदेशातून उगम पावते.

Notes:
अभ्यासकांनी तामिळनाडू सरकारला अरीट्टपट्टीमधील टंगस्टन खाणकाम थांबवण्यासाठी विनंती केली कारण याला समृद्ध पुरातत्त्वीय आणि पर्यावरणीय महत्त्व आहे. पाटली मक्कल काची (पीएमके) अध्यक्ष अंबुमणी रामदॉस यांनी 5000 एकर क्षेत्राला ‘संरक्षित जैवविविधता क्षेत्र’ घोषित करण्याचा प्रस्ताव दिला. मदुराई येथील अरीट्टपट्टी हे तामिळनाडूचे पहिले जैवविविधता वारसा स्थळ आहे. येथे भारतीय पांगोलिन्स, स्लेंडर लोरीस, अजगर आणि 250 पक्षी प्रजाती आहेत, ज्यामध्ये लग्गर फाल्कन, शाहीन फाल्कन, बोनेली ईगल यांसारख्या शिकारी पक्ष्यांचा समावेश आहे. गावात 2200 वर्षे जुनी मेगालिथिक रचना, तामिळ ब्राह्मी शिलालेख, जैन शय्या आणि खडकात कोरलेली मंदिरे यांसारखी ऐतिहासिक खजिना आहे.

Notes:
भारताने 1200 हॉर्सपॉवरसह जगातील सर्वात शक्तिशाली हायड्रोजन ट्रेन इंजिन विकसित केले आहे. हे भारतीय रेल्वेने स्वदेशी तंत्रज्ञानाचा वापर करून तयार केले आहे. हरियाणातील जींद-सोनीपत मार्गावर प्रथम चाचणी धाव होणार आहे. ही नवीनता हायड्रोजनवर चालणाऱ्या ट्रेनचे समर्थन करते आणि ट्रक, टगबोट आणि अन्य वाहनांसाठी अनुकूलित केली जाऊ शकते.

Notes:
कुत्र्यासारखा दिसणारा पाणसाप (Cerberus rynchops) ईशान्य भारतात प्रथमच आढळला. तो आसाममधील नलबारी जिल्ह्यातील गारेमारा येथे सापडला असून त्याचे सागरी किनाऱ्यापासून सुमारे 800 किमी अंतरावर अस्तित्व नोंदवले गेले. सर्पतज्ज्ञ जयदित्य पुरकायस्थ आणि त्यांच्या सर्परक्षक टीमने हा शोध लावला असून, त्यास Reptiles and Amphibians जर्नलमध्ये प्रसिद्ध करण्यात आले. हा साप मागच्या बाजूला विषारी दात असलेला, सौम्य विषारी आणि अर्धजलचर आहे. तो प्रामुख्याने मॅन्ग्रोव्ह जंगल, सागरी चिखलप्रदेश आणि खाड्यांमध्ये आढळतो. अंतर्देशीय भागात त्याचे अस्तित्व दुर्मिळ आहे. यापूर्वी तो गुजरात, महाराष्ट्र, केरळ, ओडिशा, तामिळनाडू, तेलंगणा आणि अंदमान व निकोबार बेटांमध्ये आढळला आहे. या अभ्यासात सर्परक्षकांना संवर्धन संशोधन आणि मानव-सर्प संघर्ष व्यवस्थापनासाठी प्रशिक्षण देण्याची गरज अधोरेखित करण्यात आली आहे.

Notes:
आज तकच्या मृदुलिका झा यांना हरियाणातील तरुण अमेरिकेत बेकायदेशीररित्या प्रवेश करण्यासाठी वापरत असलेल्या “डंकी रूट” संदर्भातील उत्कृष्ट रिपोर्टिंगसाठी रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता पुरस्कार 2025 मिळाला. 19 मार्च 2025 रोजी नवी दिल्लीत झालेल्या 19व्या रामनाथ गोएंका पुरस्कार सोहळ्यात 20 श्रेणींमध्ये 27 पत्रकारांना सन्मानित करण्यात आले. इंडियन एक्सप्रेस ग्रुपने 2005 मध्ये हा पुरस्कार सुरू केला असून तो राजकीय आणि आर्थिक दबाव असूनही उत्कृष्ट कामगिरी करणाऱ्या मुद्रित, डिजिटल आणि प्रसारण पत्रकारांना दिला जातो. राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू प्रमुख पाहुण्या होत्या आणि त्यांनी पुरस्कार प्रदान केले. विजेत्यांना प्रमाणपत्र, ट्रॉफी आणि 1 लाख रुपये रोख पारितोषिक देण्यात आले.

Notes:
ओडिशाच्या कोरापुट जिल्ह्यातील बैपरिगुडा ब्लॉकमधील आठ ग्रामसभांनी 2025 हंगामात 4 लाखांहून अधिक केन्दू पानांचे गठ्ठे गोळा केले आहेत आणि व्यापाराचे नियमन शिथिल करण्यासाठी सरकारी अधिसूचनेची वाट पाहत आहेत. हे समुदाय वन हक्क कायदा (एफआरए), 2006 अंतर्गत केन्दू पानांचे व्यवस्थापन आणि विक्री करण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत. केन्दू पान, ज्याला तेंदू पान म्हणूनही ओळखले जाते, हे एक महत्त्वाचे गैर-लाकूड वन उत्पादन आहे आणि ओडिशाचा “हिरवा सोना” म्हणून ओळखले जाते. मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, ओडिशा आणि इतर राज्यांमध्ये हे एक प्रमुख वन उत्पादन आहे. एफआरए अंतर्गत, वनवासी समुदायांना केन्दू पानांसारख्या लहान वन उत्पादनांचे संग्रह, वापर आणि विक्री करण्याचे अधिकार आहेत.