Marathi Current Affairs [मराठी चालू घडामोडी 2024-25]

Notes:
निसर्ग पुनर्स्थापना कायदा (NRL) हा युरोपियन युनियनचा कायदा आहे जो हवामान बदल, जैवविविधता हानी आणि पर्यावरणीय ह्रासाला सामना देण्यासाठी बनवलेला आहे. हा EU मधील पहिला सर्वसमावेशक कायदा आहे. NRL हा EU जैवविविधता धोरणाचा भाग आहे आणि तो ह्रास झालेल्या परिसंस्थांच्या पुनर्स्थापनेसाठी बांधील लक्ष्ये ठरवतो, कार्बन शोषण आणि आपत्ती प्रतिबंधावर लक्ष केंद्रित करतो. सदस्य राष्ट्रांनी 2030 पर्यंत EU च्या किमान 20% जमीन आणि समुद्र पुनर्स्थापित करणे आवश्यक आहे. 2050 पर्यंत, पुनर्स्थापनेची आवश्यकता असलेल्या सर्व परिसंस्था समाविष्ट कराव्यात.

Notes:
भारताने आपली चौथी अणुऊर्जेवर चालणारी बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र पाणबुडी (SSBN) S4* विशाखापट्टणममधील शिप बिल्डिंग सेंटरमध्ये सुरू केली. S4* मध्ये 75% स्वदेशी सामग्री असून ती 3,500 किमीच्या श्रेणीसह कलाम-4 बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांनी सुसज्ज आहे. ती INS अरिहंत, INS अरिघाट आणि INS अरिधामान या तीन विद्यमान पाणबुड्यांमध्ये सामील झाली आहे. सरकार फ्रेंच नेव्हल ग्रुपच्या सहकार्याने आणखी तीन प्रगत डिझेल हल्ला पाणबुड्या तयार करण्याचे नियोजन करत आहे. अणुऊर्जेवर चालणाऱ्या पाणबुड्या प्रोपल्शनसाठी अणुभट्टी वापरतात, ज्यामुळे केवळ पुरवठा आणि देखभाल हेच मर्यादित असतात, अन्यथा अनियंत्रित श्रेणी आणि सहनशीलता मिळते.

Notes:
एनटीपीसी आणि भारतीय सैन्य लडाखमधील चुशुल येथे सौर हायड्रोजन-आधारित मायक्रोग्रिड स्थापन करत आहेत. या प्रकल्पाचा उद्देश ऑफ-ग्रिड सैन्य ठिकाणांसाठी स्थिर आणि हरित ऊर्जा उपलब्ध करणे आहे. संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे या प्रकल्पाचा पायाभरणी समारंभ केला. ही मायक्रोग्रिड स्वतंत्रपणे कार्य करण्यासाठी बनवली गेली आहे, ज्यात हायड्रोजन हे संचयन माध्यम आहे, जे डिझेल जनरेटरची जागा घेईल. हे प्रणाली अत्यंत हिवाळी परिस्थितीतही टिकाऊ ऊर्जा पुरवेल आणि दुर्गम सैन्य ठिकाणी स्वच्छ ऊर्जा वापरास समर्थन देईल.

Notes:
केंद्रीय सरकार हायड्रोपोनिक्स, अॅक्वापोनिक्स, उभ्या शेतीचे तंत्र आणि अचूक शेतीचा समावेश बागायतीच्या एकात्मिक विकासासाठी अभियानात करणार आहे. 2014-15 मध्ये सुरू झालेली MIDH ही केंद्र सरकार पुरस्कृत योजना आहे ज्याचा उद्देश बागायती क्षेत्राचा सर्वांगीण विकास करणे आहे. हे फळे, भाज्या, मशरूम, मसाले, फुले, नारळ, काजू, कोको, आणि बांबू यांसारख्या विविध पिकांच्या लागवडीला प्रोत्साहन देते. या अभियानांतर्गत राज्य सरकारांना आणि राज्य बागायती मिशनला तांत्रिक सल्ला आणि समर्थन दिले जाते. हे समर्थन केशर अभियान आणि राष्ट्रीय कृषी विकास योजना (RKVY) अंतर्गत इतर बागायती उपक्रमांसाठी देखील आहे.

Notes:
शिगेरू इशिबा, जपानच्या लिबरल डेमोक्रॅटिक पार्टीचे (LDP) नेते, जपानचे पंतप्रधान म्हणून पुन्हा निवडून आले. विरोधी पक्षनेते योशिहिको नोदा यांच्याशी झालेल्या पुनर्निवडणुकीनंतर त्यांनी जपानच्या संसदेच्या दोन्ही सभागृहांमध्ये सर्वाधिक मतं मिळवली. LDP-कोमेटो सत्तारूढ आघाडीने अलीकडील सार्वत्रिक निवडणुकीत आपले बहुमत गमावले. इशिबा, 67, यांनी प्रतिनिधीगृहात 221 मते मिळवली, जी 233 च्या बहुमताच्या मर्यादेपेक्षा कमी होती परंतु त्यांचे स्थान सुरक्षित करण्यासाठी पुरेशी होती.

Notes:
जर्मनवॉच, न्यू क्लायमेट इन्स्टिट्यूट आणि क्लायमेट ॲक्शन नेटवर्क इंटरनॅशनल यांनी क्लायमेट चेंज परफॉर्मन्स इंडेक्स (CCPI) 2025 प्रसिद्ध केला. पहिल्या तीन स्थानांवर कोणतेही देश नव्हते, तर डेन्मार्क चौथ्या स्थानावर होता. भारताने 10वा क्रमांक मिळवला. CCPI जागतिक हरितगृह वायू उत्सर्जन, अक्षय ऊर्जा, ऊर्जा वापर आणि हवामान धोरणांवरील प्रगतीचे मूल्यमापन करते. हे 63 देश आणि युरोपियन युनियनवर लक्ष केंद्रित करते, ज्यात जगातील सर्वात मोठे उत्सर्जक समाविष्ट आहेत.

Notes:
भारतामध्ये समर्पित GCC (ग्लोबल कॅपेबिलिटी सेंटर्स) धोरण सुरू करणारे कर्नाटक हे पहिले राज्य आहे. या धोरणाचा उद्देश 2029 पर्यंत 500 नवीन GCC स्थापन करणे, 3.5 लाख नोकऱ्या निर्माण करणे आणि 50 अब्ज डॉलरचे आर्थिक उत्पादन साध्य करणे आहे. ‘बियॉन्ड बेंगळुरू’ उपक्रम म्हैसूर, मंगळूरू आणि हुबळी-धारवाड यांसारख्या टियर-2 आणि टियर-3 शहरांमध्ये GCC वाढीस प्रोत्साहन देते. भारताचा GCC बाजार 64.6 अब्ज डॉलर्सचा आहे, ज्यामध्ये बेंगळुरूमध्ये 875 पेक्षा अधिक GCC आहेत, जे 22.2 अब्ज डॉलर्सचे योगदान देतात.

Notes:
“अब कोई बहाना नहीं” हे अभियान 25 नोव्हेंबरला सुरू झाले आहे आणि भारतातील लिंगाधारित हिंसा संपवण्याचे उद्दिष्ट आहे. हे महिला व बालविकास मंत्रालय आणि ग्रामीण विकास मंत्रालय यांच्या सहकार्याने UN Women च्या पाठिंब्याने सुरू करण्यात आले आहे. लिंगाधारित हिंसेविरुद्धच्या 16 दिवसांच्या सक्रियतेच्या निमित्ताने हे अभियान राष्ट्रीय शून्य-सहनशीलतेची भूमिका अधोरेखित करते आणि सर्व भागधारकांकडून जबाबदारीची मागणी करते, महिलांवरील आणि मुलींवरील हिंसेविरुद्ध तातडीची कारवाई करण्याची गरज अधोरेखित करते.

Notes:
मोबाइल मालवेअर हल्ल्यांसाठी भारत हा सर्वाधिक लक्ष्यित देश आहे आणि जागतिक हल्ल्यांपैकी 28% हल्ले भारतात होतात. झेडस्केलर थ्रेटलॅब्ज 2024 अहवालाने जून 2023 ते मे 2024 दरम्यान मोबाइल, IoT आणि OT हल्ल्यांचे विश्लेषण केले. भारतानंतर अमेरिका, कॅनडा, दक्षिण आफ्रिका आणि नेदरलँड्स हे पुढील सर्वाधिक लक्ष्यित देश होते. 2023 च्या अहवालात भारत जागतिक स्तरावर मोबाइल मालवेअर हल्ल्यांमध्ये तिसऱ्या क्रमांकावर होता. IoT हल्ल्यांमध्ये अमेरिका पहिल्या क्रमांकावर होती, त्यानंतर सिंगापूर, यु.के., जर्मनी आणि कॅनडा होते. आशिया पॅसिफिक प्रदेशात मोबाइल मालवेअर हल्ल्यांमध्ये भारताचे 66.5% योगदान होते.

Notes:
सुप्रीम कोर्ट जानेवारीत मुळ्लापेरियार धरणाच्या अनुमत जलस्तर कमी करण्याच्या याचिकेची सुनावणी करणार आहे. मुळ्लापेरियार धरण हे केरळमधील इडुक्की जिल्ह्यातील थेक्कडी येथे पेरियार नदीवर बांधलेले एक दगडी गुरुत्व धरण आहे. 1887 ते 1895 दरम्यान ब्रिटिश रॉयल इंजिनिअर्सच्या पथकाने पेनीक्विक यांच्या नेतृत्वाखाली हे बांधले. धरणाची उंची 155 फूट आणि लांबी 1200 फूट आहे. चुनखडी आणि “सुरखी” वापरून बनवलेले हे धरण पश्चिम घाटातील इलायची टेकड्यांमध्ये समुद्रसपाटीपासून 881 मीटर उंचीवर आहे. हे धरण पेरियार नदीचे पाणी तमिळनाडूच्या वैगई नदीच्या खोऱ्यात वळवते आणि पाच जिल्ह्यांतील 685,000 हेक्टर शेतीसाठी पाणी पुरवते. तसेच, पेरियार राष्ट्रीय उद्यानाच्या मध्यवर्ती कृत्रिम तलावाची निर्मिती केली. केरळमध्ये स्थित असले तरी तमिळनाडू हे धरण 999 वर्षांच्या ब्रिटिशकालीन भाडेकरारानुसार चालवते.