Marathi Current Affairs [मराठी चालू घडामोडी 2024-25]

Notes:
डॉ. भीमराव आंबेडकर वसतिगृह योजना उत्तर प्रदेश सरकारने सुरू केली आहे. ही योजना विशेषतः अनुसूचित जातींसारख्या वंचित समाजातील विद्यार्थ्यांसाठी निवासी सुविधा उपलब्ध करून देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. आर्थिक अडचणी किंवा निवासाच्या कमतरतेमुळे उच्च शिक्षण घेण्यात अडथळे येऊ शकतात. सामाजिक न्याय आणि अधिकारिता मंत्रालय उत्तर प्रदेश सरकारच्या सहकार्याने ही योजना राबवत आहे तसेच वंचित समाजातील विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक संधी वाढवण्यासाठी इतर उपक्रमही राबवत आहे.

Notes:
जम्मू आणि काश्मीर सरकारने आमदारांसाठी मतदारसंघ विकास निधी (CDF) योजनेअंतर्गत दरवर्षी 3 कोटी रुपये मंजूर केले आहेत. आमदार आपल्या मतदारसंघातील पायाभूत सुविधा, लोककल्याण आणि आवश्यक सेवांवर लक्ष केंद्रित करून विकास प्रकल्प सुचवू शकतात. या निधीतून रस्ते, सिंचन व्यवस्था, वीज प्रकल्प आणि गरजूंसाठी घरे यांसारख्या प्रकल्पांना मदत केली जाईल. बहुतांश प्रकल्प एका वर्षात पूर्ण करावे लागतील, मात्र उंच प्रदेशांसाठी काही सवलती आहेत. शासकीय कार्यालये आणि धार्मिक स्थळांसाठी हा निधी वापरता येणार नाही. प्रत्येक कामासाठी 10 लाख रुपयांपर्यंतच्या प्रकल्पांना प्रोत्साहन दिले जाईल.

Notes:
ग्राहक हक्कांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी दरवर्षी १५ मार्च रोजी जागतिक ग्राहक हक्क दिन साजरा केला जातो. १९८३ मध्ये प्रथमच हा दिवस साजरा करण्यात आला. त्याचे कारण म्हणजे १५ मार्च १९६२ रोजी राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ. केनेडी यांनी ग्राहक हक्कांवर दिलेले भाषण. २०२५ ची संकल्पना ‘शाश्वत जीवनशैलीकडे न्याय्य परिवर्तन’ ही आहे. यामध्ये शाश्वत पर्याय सर्वांसाठी सुलभ, परवडणारे आणि न्याय्य होण्यावर भर दिला आहे. या मोहिमेचा उद्देश ग्राहक संरक्षण बळकट करणे आणि त्यांना सक्षम बनवणे, जेणेकरून न्याय्य व शाश्वत भविष्य सुनिश्चित करता येईल.

Notes:
भारताच्या लसीकरणासाठीच्या वचनबद्धतेला अधोरेखित करण्यासाठी 16 मार्च रोजी राष्ट्रीय लसीकरण दिन साजरा केला जातो. 16 मार्च 1995 रोजी पल्स पोलिओ लसीकरण कार्यक्रमांतर्गत तोंडावाटे दिली जाणारी पहिली पोलिओ लस देण्यात आली होती. या कार्यक्रमाने भारतातून पोलिओ निर्मूलनात महत्त्वाची भूमिका बजावली. सर्वांसाठी लसीकरणाची गरज या दिवशी अधोरेखित केली जाते. भारताच्या लसीकरण क्षेत्रातील यशस्वी वाटचालीचा हा दिवस आढावा घेतो. भविष्यातील पिढ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी लसीकरण महत्त्वाचे आहे.

Notes:
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखालील केंद्रीय मंत्रिमंडळाने 22,919 कोटी रुपयांच्या निधीसह इलेक्ट्रॉनिक्स घटक निर्मिती योजना मंजूर केली. या योजनेचे उद्दिष्ट इलेक्ट्रॉनिक्स उत्पादनाला चालना देणे, देशांतर्गत मूल्यवर्धन वाढवणे आणि भारतीय कंपन्यांना जागतिक मूल्य साखळ्यांशी जोडणे आहे. योजनेचा उद्देश 59,350 कोटी रुपयांची गुंतवणूक, 4,56,500 कोटी रुपयांचे उत्पादन आणि 91,600 थेट नोकऱ्या तसेच अनेक अप्रत्यक्ष नोकऱ्या निर्माण करणे आहे. विविध प्रोत्साहनपर लाभ भारतीय उत्पादकांना आव्हाने पार करण्यास, तंत्रज्ञान विकसित करण्यास आणि उत्पादनाचा विस्तार करण्यास मदत करतील. हा उपक्रम आत्मनिर्भर भारत दृष्टिकोनाखाली इलेक्ट्रॉनिक्स पुरवठा साखळीत भारताला स्वयंपूर्ण बनविण्याच्या उद्दिष्टाला समर्थन देतो.

Notes:
वित्त मंत्री निर्मला सीतारामन यांनी 1 एप्रिल 2025 रोजी दिल्लीमध्ये “नीती एनसीएईआर स्टेट्स इकॉनॉमिक फोरम” पोर्टल सुरू केले. नीती आयोग आणि नॅशनल कौन्सिल ऑफ अप्लाइड इकॉनॉमिक रिसर्च (NCAER) यांनी 1990-91 ते 2022-23 या कालावधीतील राज्याच्या वित्तीय बाबींवर आधारित पोर्टल विकसित केले आहे. या पोर्टलमध्ये चार घटक आहेत: राज्य अहवाल, डेटा संग्रह, राज्य वित्तीय आणि आर्थिक डॅशबोर्ड, आणि संशोधन व टिप्पणी. हे पोर्टल मॅक्रो, वित्तीय, लोकसंख्याशास्त्रीय आणि सामाजिक-आर्थिक डेटा सुलभपणे उपलब्ध करून देते ज्यामुळे धोरणात्मक निर्णय घेता येतात. हे पोर्टल राज्यांमधील तुलनात्मक विश्लेषण, संशोधन सुलभ करते आणि पुराव्यांवर आधारित धोरणात्मक निर्णयांसाठी ट्रेंड्स ट्रॅक करण्यात मदत करते.

Notes:
महिला आणि बाल विकास मंत्रालय 8 एप्रिल ते 22 एप्रिल 2025 दरम्यान पोषण पखवाड्याचा 7वा आवृत्ती साजरा करत आहे. याचा उद्देश पोषणाबद्दल जागरूकता वाढवणे आणि सार्वजनिक सहभागाद्वारे आरोग्यदायी आहाराच्या सवयी प्रोत्साहित करणे आहे. यामध्ये जीवनाच्या पहिल्या 1000 दिवसांवर लक्ष केंद्रित करणे, पोषण ट्रॅकरच्या लाभार्थी/नागरिक मॉड्यूलला प्रोत्साहन देणे, तीव्र कुपोषणाचे समुदाय-आधारित व्यवस्थापन (CMAM) आणि मुलांमधील स्थूलतेला सामोरे जाण्याचा समावेश आहे.

Notes:
युरोपियन स्पेस एजन्सी (ESA) एप्रिल 2025 च्या अखेरीस फ्रेंच गयानामधून व्हेगा C रॉकेटद्वारे बायोमास उपग्रह मोहिम सुरू करेल. बायोमास ESA च्या हवामान आणि पृथ्वी प्रणाली कार्यक्रमातील सातवा अर्थ एक्सप्लोरर उपग्रह आहे. हा उपग्रह जागतिक जंगलांचा अभ्यास करेल, कार्बन पातळी आणि जंगलाच्या आरोग्याचे मापन करेल जेणेकरून कार्बन चक्रातील त्यांची भूमिका समजता येईल. उपग्रह रडारचा वापर करून अंतराळातून जंगलातील बायोमास आणि कार्बन सामग्रीचे मापन करतो. तो जंगलांच्या संरचनांचे तपशीलवार 3D मॉडेल तयार करेल आणि काळानुसार होणारे बदल देखील निरीक्षण करेल, जे हवामान संशोधन आणि जंगल संवर्धनाच्या प्रयत्नांना मदत करेल.

Notes:
अलीकडेच एम्नेस्टी इंटरनॅशनलने “डेथ सेंटेन्सेस अँड एक्सीक्युशन्स 2024” अहवाल प्रसिद्ध केला. या अहवालात 1,518 फाशीच्या शिक्षा नोंदवल्या गेल्या असून हा आकडा गेल्या जवळपास 10 वर्षांतील सर्वाधिक आहे. 2023 पासून यात 32% वाढ झाली असून 2015 नंतरचा हा सर्वाधिक आकडा आहे. इराण, इराक आणि सौदी अरेबिया हे 91% ज्ञात फाशीच्या शिक्षेसाठी जबाबदार आहेत. इराणने किमान 972, सौदी अरेबियाने किमान 345 आणि इराकने 16 वरून किमान 63 लोकांना फाशी दिली. चीन, उत्तर कोरिया आणि व्हिएतनाम यांचा समावेश अधिकृत आकडेवारीच्या अभावामुळे करण्यात आलेला नाही. मृत्युदंडाचा वापर निदर्शक, अल्पसंख्याक आणि मानसिक अपंग असलेल्या व्यक्तींना गप्प करण्यासाठी करण्यात आला असल्याचे सांगण्यात आले आहे.

Notes:
केंद्रीय प्राणी उद्यान प्राधिकरणाच्या “भारतीय प्राणी उद्यानांमधील वनस्पती प्रजनन कार्यक्रम: मूल्यांकन आणि धोरणात्मक कृती” या 2024 च्या अहवालाने भारतीय प्राणी उद्यानांमध्ये संकटग्रस्त हिमालयन कस्तुरी हरणाच्या संवर्धन प्रजननात असलेली कमतरता अधोरेखित केली आहे. हिमालयन कस्तुरी हरण (Moschus leucogaster) हिमालयात मूळचे आहे आणि भारत, नेपाळ, भूतान, पाकिस्तान आणि चीनमध्ये आढळते. ते अल्पाइन जंगल आणि झुडपांमध्ये राहते. एकाकी, रात्री सक्रिय आणि क्षेत्रीय म्हणून ओळखले जाते. नरांना वक्र दाढ आणि कस्तुरी ग्रंथी असते ज्यामुळे ते शिकारीसाठी असुरक्षित बनते. हा प्रजाती IUCN रेड लिस्टमध्ये संकटग्रस्त म्हणून सूचीबद्ध आहे आणि वन्यजीव (संरक्षण) अधिनियम, 1972 च्या अनुसूची I अंतर्गत आहे.