Answer: पंजाब
Notes: पंजाब सरकारने भूगर्भातील पाण्याची कमतरता आणि पर्यावरणासाठी होणारे नुकसान लक्षात घेऊन हायब्रिड भात आणि पूसा-44 वाणावर बंदी घातली आहे. हे वाण अधिक पाणी घेतात आणि परिपक्व होण्यासाठी जास्त वेळ लागतो. त्यामुळे राज्यातील पाण्याची स्थिती आणखी गंभीर होते. पंजाब कृषी विद्यापीठ, लुधियाना यांच्या संशोधनावर आधारित हा निर्णय घेण्यात आला आहे. राज्यातील 150 पैकी 114 ब्लॉक्समध्ये भूगर्भातील पाणी अतीवापरामुळे संपत आले आहे आणि फक्त 17 ब्लॉक्समध्ये स्थिती स्थिर आहे. हायब्रिड भाताला बॅक्टेरियल ब्लाइट आणि स्मटसारखे रोग होण्याची शक्यता अधिक असते, यामुळे उत्पादन आणि शेजारील पिकांवर परिणाम होतो. लहान शेतकऱ्यांसाठी या वाणांचे बियाणे महाग असून त्यासाठी अधिक कीटकनाशके आणि खते लागतात. उंच वाढणाऱ्या या वाणांमुळे जास्त परतीचा कचरा तयार होतो आणि त्यामुळे हवामान प्रदूषण वाढते. या बंदीविरोधात पंजाब आणि हरियाणा उच्च न्यायालयात 19 मे 2025 रोजी कायदेशीर आव्हान देण्यात आले आहे. शेतकरी आणि बियाणे कंपन्या पेरणी हंगामाच्या अनिश्चिततेचा हवाला देत या निर्णयाला विरोध करत आहेत.
